کاشت گل محمدی

کاشت گل محمدی با توجه به ویژگی های خاص و قابل توجه این گونه گل رز، بسیار مورد توجه متخصصان و فعالان کشاورزی است. در این نوشته قصد داریم تا با بهره‌گیری از سخنان محققین و پژهشگران، درباره گل محمدی و کشت گل محمدی اطلاعات بیشتری کسب نماییم. با ما تا انتهای مقاله همراه باشید.

همه چیز درباره گل محمدی

تاریخچه گل محمدی

گل محمــدی و فراورده هــای آن به علــت خــواص متعــدد درمانــی و بهداشتی آرایشــی و تغذیــه ای و حتــی دینــی و مذهبــی، از گذشــته های دور محبــوب همــگان بــوده اســت. ایرانیــان نخســتین کســانی بوده انــد کــه بــه ویژگی هــای خوراکــی و درمانــی گل محمــدی پــی برده انــد. صدهــا ســال اســت کــه گل ســرخ، گلــی دوست داشــتنی بــه شــمار مــیرود و از هیــچ گلــی به انــدازه گل محمــدی در ســروده های ســرایندگان ســتایش نشــده اســت. فراورده هــای ایــن گیــاه شــامل گلاب و اســانس و گلبــرگ و نهنــج خشــک اســت.

گلاب از گذشــته های دور در مراســم های مذهبــی و تهیــه انــواع شـیرینی و شستشـوی اماکـن مقـدس کاربـرد داشـته و ایرانیــان به علــت اثــر آرامشبخشــش در مراســم تدفیــن از آن اســتفاده می‌کننــد. ایــران از اولیــن کشــورهای تولیدکننــده گلاب در جهــان بــه شــمار مــیرود.

گــزارش ابن خلـدون حاکـی از ایـن اسـت کـه در قـرن 8 میـلادی، گلاب یکــی از محصــولات مهــم تجــاری بــوده کــه بــه هنــد و چیــن صــادر میشــده اســت. در آن زمــان مرکــز اصلـی ایـن گیـاه، سـرزمین فـارس بـوده اسـت.

هم‌اکنـون نیــز اســتان فــارس بیشتریــن ســطح زیــر کشــت گل محمــدی را دارد کــه عمدتــاً بصــورت دیــم اســت. طبــق اسـناد بین‌المللـی، تولیـد گلاب از ایـران و تولیـد اسـانس و عصـاره گلبرگهـای تـازه از یونـان شـروع شـده اسـت.

بـا تقطیـر گلهـای تـازه محمـدی به روشهـای مختلـف، مــواد معطــر آن اســتخراج می‌شــود. ایــن روشهــا در کشــورهای مختلــف تولیدکننــده کامــلا متفــاوت اســت؛ کشــورهایی ماننــد ایــران، بلغارســتان، ترکیــه، آرژانتیــن، اســپانیا، پرتغــال، ســوئیس. در ایــران، مناطقــی ماننــد قمصـر و نواحـی اطـراف کاشـان در تولیـد گلاب و اسـانس از گل محمــدی ســابقه دیرینــه دارنــد.

در حــال حاضــر ایــران بــا بیــش از 27 هــزار هکتــار گلســتان از بزرگتریــن تولیدکننــدگان گلاب دنیاســت و کارخانه‌هــای زیــادی در اســتانهای مختلــف کشــور وجــود دارد.

کشــورهای حــوزه خلیــج فــارس از خریـداران عمـده گلاب ایران هستنـد. البتـه اسـانس ایـن گیـاه نیــز کــه از باارزشتریــن اســانسهای گیاهــی اســت و ارزش افـزوده بسـیاری دارد، هـر سـال در بازارهـای جهانـی و بخصـوص کشـورهای اروپایـی عرضـه می‌شـود.

از 2000 تــا 2500 کیلوگــرم گل محمــدی حــدود یــک کیلوگــرم اســانس اســتخراج میشــود و قیمــت جهانــی هــر کیلــو اســانس حــدود 15هــزار دلار اســت.

معرفی گل محمدی

ارقــام تجــاری گل محمــدی بوته هایــی دائمــی و پرشــاخه و خــاردار اســت بــا گلهــای بســیار معطــر و بــزرگ. اگرچــه قســمتهای مختلــف گیــاه معطــر اســت، اســانس و گلاب از گل آن اســتخراج میشــود.

گیاهــان بالـغ ریشـه‌های وسـیعی دارنـد. سـرعت رشـد و گسـترش ریشـه بـه نـوع خـاك و عمـق کشـت بسـتگی زیـادی دارد.  در جــدول زیر بــا ویژگی‌هــای گیاهشــناختی گل محمــدی آشـنا می‌شـوید. 

رویشگاه و پراکنش جغرافیایی در جهان و ایران

مبـدأ گل محمدی، آسـیای صغیـر اسـت و کاشت گل محمدی در اغلـب مناطـق جهـان رواج داشته اسـت. گل محمـدی یکـی از گیاهــان باارزشــی اســت کــه به منظــور تهیــه گلاب در
اغلــب مناطــق ایــران کاشــته می‌شــود. باغهــای وســیع گل محمدی در کاشـان و کرمـان و میمنـد فـارس وجــود دارد.

در نواحــی معتــدل و ســرد دیگــر (ماننــداسـتانهای تهـران و یـزد و اصفهـان و آذربایجـان شـرقی) نیــز کاشت گل محمدی رواج دارد. بزرگتریــن دشــت گلمحمـدی جهـان در روسـتای لایزنـگان از توابـع داراب اســتان فــارس قــرار دارد کــه بصــورت دیــم و ارگانیــک کشــت میشــود و مســاحتی حــدود 5000 هکتــار دارد.

مقاله همه چیز درباره گل محمدی را نیز مطالعه کنید

کاشت گل محمدی 

نیازهای بومشناختی 

گل محمـدی دربرابـر وضعیـت محیطی بسـیار سـازگار اســت. از شــاخصترین ویژگیهــای گل محمــدی، بخصـوص گل محمـدی کاشـان، مقاومـت دربرابـر خشـکی اســت. در بعضــی از مناطــق کاشــان، گل محمــدی در ســال فقــط یــک یــا دو بــار آبیــاری میشــود.

با توجه بــه اینکـه میـزان بارندگـی در برخـی مناطـق زیـر کشـت گلمحمــدی کــم اســت (حــدود 150تــا 200میلیمتــردر ســال) و ایــن میــزان هــم بیشتــر در زمســتان اســت، میتــوان نتیجــه گرفــت کــه گل محمدی دربرابــر خشــکی مقــاوم اســت؛ گرچــه بــازده اقتصــادی گیــاه درچنیـن وضعیتـی کـم میشـود.

گل محمـدی بـا وضعیـت نامســاعد محیطــی (ماننــد شــوری و ســرما و فقــر مــوادغذایــی) نیــز بســیار ســازگار اســت. به هرحــال، عملکــرد ایــن گیــاه بســیار بســتگی دارد بــه حاصلخیــزی خــاك و آبیـاری منظـم و کوددهـی مناسـب؛ بطوریکـه در برخـی مناطــق، عملکــرد تولیــد ایــن گل 5تــا 7تــن در هکتــارگــزارش شــده اســت.

نیاز آبی

آب ازجملــه عوامــل مؤثــر در تولیــد اقتصــادی گل محســوب میشــود. بارندگــی بــا توزیــع مناســب، بخصــوص در بهــار و اوایــل تابســتان، موجــب جلوگیــری از تنــش در گیــاه می‌شــود و همچنیــن بــه تولیــد گل و اســانس بیشتــر می‌انجامــد.

درختچه‌هــای گل محمــدی دربرابـر کم‌آبـی بسـیار مقاوم‌انـد. شـواهد نشـان میدهــد کــه آبیــاری گلســتانها در زمــان غنچه‌دهــی و گلدهــی بســیار مهــم اســت.

در گلســتانهای کاشــان معمـولاً آبیـاری بصـورت سـطحی انجـام میشـود. در ایـن منطقـه میـزان آب در هـر نوبـت و دفعـات آبیـاری بسـیار متغیــر اســت.

خاک

بهتریــن محیــط رشــد بــرای گل محمــدی، خــاك حاصلخیـز شنی-رسـی اسـت که بافـت سـبک دارد . همچمنین خاک مناسب برای کاشت گل محمدی باید دارای تهویه  و زهکشـی خوب و مقـداری مـواد آلـی  باشد؛ همچنین اسـیدیته خاک در حـدود 6/5 قرار داشته باشد.

البتـه کاشـت گل محمـدی در زمین‌هـای دارای خـاك سـنگین و متوسـط و در کوهپایه‌هایـی کـه زیـاد سـنگریزه دارد و در زمینهـای سـنگلاخی و نیـز زمینهایـی کـه از نظـر مـوادغذایـی فقیـر اسـت، موفـق بـوده اسـت.

در گلسـتانهایی  کــه در ارتفاعــات و شــیبهای شــمالی قــرار دارد، ازنظــر کمــی و کیفــی محصــول بهتــری تولیــد میشــود. در مناطـق کوهپایـه‌ای کـه کاشـت بسـیاری از گیاهـان زراعی محدودیتهایــی دارد، می‌تــوان گل محمــدی را به عنــوان گیاهـی اقتصـادی کاشـت.

دما

در بهــار، از جوانه‌هــای جانبــی شــاخه‌های یکســاله، سـاقه مولـد گل بـه وجـود می‌آیـد. بـرای تشـکیل جوانـه گل، لازم اسـت کـه اختـلاف دمـای شـبانه‌روز حـدود 3 تـا 4 درجــه ســانتیگراد باشــد. همچنیــن خــواب زمســتانه بـرای گل‌انگیـزی ضـروری اسـت و دمـای 15 تـا 20 درجه ســانتیگراد بــرای غنچه‌دهــی لازم اســت.

دمــای زیــاد و بادهــای گــرم و خشــک، باعــث رســیدن و بازشــدن پیش از موعــد گل و کاهــش دوره گلدهــی و کم شــدن ترکیبــات اســانس گل میشــود.

در مراحلــی از رشــد، درختچه هــای گل محمــدی بــه یخبنــدان حســاساند. یخبنــدان در هنــگام تشــکیل جوانــه گل یــا رشــد رویشــی اولیــه، باعــث آســیب دیدن گیــاه می‌شــود.

به طــور کلــی، بخش‌هــای بالــغ گیــاه، دربرابــر ســرما و یخبنــدان مقــاوم اســت. در مناطقــی کــه زمســتانهای ســرد و ســخت و پریخبنــدان دارد، هــرس بایــد بســیار زود انجــام شــود. بوته‌هایــی کــه بــر اثـر سـرمای شـدید زمسـتان یـا یخبنـدان دیـررس بهـاره صدمــه میبیننــد، بنــدرت گل کافــی تولیــد میکننــد.

رطوبت و باد

رطوبــت نســبی 70 درصــد بــه تشــکیل اســانس کمــک میکنــد. بارندگــی در زمــان غنچه‌دهــی باعــث آســیب دیدن گل و کاهــش محتویــات اســانس می‌شــود. دوره‌هـای آفتابـی طولانـی، گلدهـی را تحریـک میکنـد.

وجـود دوره‌هـای گـرم و خشـک در طـول گلدهی بسـرعت محتویـات اسـانس را کـم میکنـد.

بادهـای شـدید ازلحـاظ فیزیکـی بـه گل صدمـه میزنـد و بادهـای سـرد خشـک و گــرم خشــک باعــث کاهــش اســانس گل میشــود.

نیازهای غذایی

گل محمــدی بــه مــواد غذایــی متنوعــی نیــاز دارد و برنامـه تغذیـه‌اش طولانی مـدت اسـت. تجزیـه بـرگ روش مناســبی بــرای تأمیــن مــواد غذایــی در دســترس گیــاه اسـت.

بطـور کلـی، پیشـنهاد میشـود بـرای هـر هکتـار، 64 کیلوگــرم ازت و 78 کیلوگــرم فســفر و 36 کیلوگــرم پتاســیم اســتفاده شــود (البتــه بــا درنظرگرفتــن ترکیــب امــلاح خــاك.)

نور

سـایه بـر گلدهـی اثـر سـوء میگـذارد؛ امـا در مناطقـی کــه نــور مســتقیم خورشــید شــدید اســت، وجــود ســایه ضـروری اسـت. در مناطقـی که گیاهـان زیر آفتاب مسـتقیم قـرار دارنـد، عملکـرد اسـانس نسـبت به عملکـرد گیاهانـی کــه در ســایه رشــد میکننــد، حــدود نصــف اســت.

ارتفاع از سطح دریا

در گلســتانهای موجــود در ارتفاعــات و شــیبهایّ شــمالی، کاشت گل محمدی باعث میشود تا از نظــر کمــی و کیفــی محصــول بهتــری تولیــد شــود. در مناطــق گرمســیری، کشــت گل محمدی فقــط در ارتفاعـات موفـق اسـت.

مناطـق تولیـد انبـوه گل محمـدی عمدتـاً در ارتفـاع بیـش از 1900 متـر از سـطح دریاسـت. اســانس گل در ارتفاعــات بالاتــر کیفیــت بیشتــری دارد.

 خرید نهال گل محمدی کاشان با کیفیتی تضمینی و مشاوره تا گلاب گیری (اینجا کلیک کنید)

تکثیر گل محمدی

گل محمــدی را میتــوان به روشهــای مختلفــی تکثیــر کــرد؛ ازجملــه: خوابانــدن، پیونــدزدن، قلمــهزدن،کشــت بافــت و پاجــوش.در ایــران دو روش قلمــه زدن و پاجــوش رایجتــر اســت.

روش پاجوش

هـر گیـاه مـادری گل محمدی بطور متوسـط 20 تـا 60 عدد پاجــوش تولیــد میکنــد. ایــن پاجوشهــا بســرعت رشــد میکننـد. از سـال سـوم و چهـارم بـه بعـد میتـوان از هـر گیــاه پاجــوش تهیــه کــرد. از آبانمــاه تــا اوایــل اســفندماه پاجوشهــا را بــه محــل موردنظــر انتقــال میدهنــد.

روش قلمه

در تهیـه قلمـه کـه معمـولاً از گل محمـدی میمنـد تهیه میشـود، در درجـه اول قلمه‌های خشـبی و در درجـه دوم قلمه هـای نیمه‌خشـبی بیشتریـن ریشـه‌زایی را دارد. قلمـه به ضخامت 1 سـانتیمتر و به طـول 20 سـانتیمتر و از بخشهـای چوبی‌شـده و در حـال خواب انتخـاب میشـود.

بهتـر اسـت قلمـه بـا هورمون ریشـه زایی  تیمـار شـود و سـپس در عمق 8 تـا 10 سـانتیمتری گلدان یـا شاسـی حاوی 50 درصـد خاك باغچه و 50 درصد ماسـه شسـته کاشـته شود.

هرس گل محمدی

گل محمـدی بـرای گلدهـی بـه هـرس احتیـاج نـدارد. معمـولاً هـرس بـه دو منظـور انجـام میشـود: 1. حــذف شــاخه‌های خشک شــده و آفــت زده و مزاحــم؛  2. جلوگیــری از به وجودآمــدن شــاخه‌های بلنــد کــه چیــدن گل را مشــکل میکنــد.

هــرس اولیــه بــرای فرمدهــی درختچه هــا و تحریــک شـاخه زایی انجـام میشـود و هـرس فصلـی بـرای حـذف بخشهــای مــرده و بیمــار. میــزان هــرس بــه شــیوه مدیریــت و وضعیــت منطقــه و رقــم گل بســتگی دارد.

هــرس اصولــی باعــث تــداوم گلدهــی و افزایــش طــول زندگــی مفیــد گیــاه میشــود.

از ســال پنجــم بــه بعــد، گاهــی به علــت کم شــدن رشــد گیــاه و شــیوع آفت هــا و بیماری‌هـا و افزایـش شـاخه‌های خشـک و ارتفـاع زیـاد شــاخه ها، درختچه هــا را کفبــر می‌کننــد. ایــن هــرس شــدید به منظــور ایجــاد تــوازن و تنظیــم رشــد گیــاه صـورت میگیـرد و باعـث تحریـک و تولیـد پاجوشهـای قــوی و متعــدد در مزرعــه میشــود.

آفت ها و بیماریهای گل محمدی

آفتهــای گل محمــدی بــا آفت‌هــای دیگــر رزهــا یکســان اســت. از مهمتریــن آفتهــا و بیماریهــای گل محمــدی میتــوان اینهــا را نــام بــرد:
• جوانه خوار سبز
• سوسک سرشاخه خوار
• شته
• تریپس
• سفیدك (مهمترین بیماری گل محمدی)

آســیبهای ایــن آفتهــا و بیماریهــا شــدید اســت و در صــورت شــیوع، مهــار و سمپاشــی نیــاز اســت. 

مراقبتهــای زراعــی کاشت گل محمدی (ازقبیــل دفــع علفهــای هــرز و هــرس و حــذف پاجوشهــا و کوددهــی و آبیــاری منظــم) نه تنهــا بــر عملکــرد گل محمــدی تأثیــر مثبــت
میگــذارد، بلکــه باعــث پیشــگیری از آفــت زدن گل و  مهــار آفتهــا میشــود.

ســموم کنترلکننــده آفتهــا

بیشتــر گوزاتیــون و مالاتیــون و دیازینــون اســت. بــرای بیمـاری سـفیدك نیـز سـموم سـولفوره اسـتفاده می‌شـود.

نکاتی در مورد کاشت گل محمدی و داشت و برداشت آن

یکـی از مهمتریـن کارهایـی کـه پیش از شـروع کاشـت گل محمدی انجـام میشـود، شـخم زدن عمیـق اسـت. شـخم زدن باعـث شکسته شــدن لایه‌هــای فشــرده خــاك میشــود کــه
رشــد ریشــه را محــدود میکنــد.

کاشــت گل محمــدی بــه روش دســتی انجــام میشــود و فاصلــه ردیف‌هــا و  بوته‌هــا بــه اهــداف کاشــت بســتگی دارد. درادامه فاصله هــای مناســب بیــن ردیف‌هــا و بوته‌هــا ذکــر شــده اســت. همچنانکــه مشــاهده می‌شــود، بســته بــه اینکــه هـدف از کاشـت گل، احـداث پرچیـن اطـراف بـاغ باشـد یــا احــداث گلســتان، فاصله‌هــا متفــاوت اســت.

پیـش از احـداث گلسـتان و کاشت گل محمدی لازم اسـت کـود دامـی کاملا پوسـیده بصـورت جایگزینـی در گـودال و به مقـدار 10 تـا 20 تـن در هکتـار اسـتفاده شـود. همچنیـن بعـد از هـرس گلســتان، بهتــر اســت به مقــدار 10تــن در هکتــار کــود دامـی اسـتفاده شـود.

برداشت گل

برداشـت گل از مهمترین و حسـاس‌ترین و پرهزینه‌ترین مراحـل تولیـد گل محمـدی اسـت. زمـان برداشـت گل محمـدی در کاشـان از اوایـل خردادمـاه تـا اواسـط تیرمـاه اسـت.

گل‌محمـدی پـس از بازشـدن، روی شـاخه چنـدان دوام نمـی‌آورد و اگـر در چیدنـش تأخیـر شـود، طـی 24 سـاعت رنگـش سـفید میشـود و میریـزد. بنابرایـن، لازم اسـت قبـل از طلـوع آفتـاب و ترجیحـاً در هـوای خنـک بامـدادی برداشـت روزانـه گلهـای بازشـده صـورت گیـرد.

گلهـای برداشت شـده بـا گرم شـدن هـوا بسـرعت پژمـرده می‌شـود و ازآنجاکـه معمـولاً گلهـا روی هم انبار و فشـرده می‌شـود، فعالیتهـای تخمیری شـدت می‌یابد. بسـیار مهم اسـت کـه فاصلـه زمانـی بیـن چیـدن گل تـا تحویل بـه واحـد فـراوری اندك باشـد.

جوان سازی گلستان گل محمدی

از ســال دوم بــه بعــد، تولیــد گل اقتصــادی (و بطــور معمـول، تولیـد گل تـا 9تـا 12سـالگی گیـاه)، افزایشـی و پــس از آن کاهشــی اســت. بــا شــروع رونــد کاهشــی تولیــد، درختچه‌هــا کفبــر میشــوند. بــه ایــن عمــل در اصطــلاح «جوان ســازی گلســتان» میگوینــد. گلدهــی طــی 20 تــا 30 روز کامــل میشــود. حداکثــر گلدهــی در فاصلــه زمانــی 10 تــا 20 روز از شــروع آن اســت کــه  اصطلاحــاً بــه ایــن زمــان «شــور گلدهــی» می‌گوینــد.

—-

این مطلب بروز رسانی می شود

منبع : سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی – معاونت آموزش و ترویج – نشر آموزش کشاورزی – 1397

برای مشاوره درباره گل محمدی و خرید نهال با کیفیت گل محمدی با ما تماس بگیرید.