گلابی میوه ای با نام علمی Pirus communis و نام مستعار لاتین Pear و شکلی مخروطی و منحصر به فرد در میان میوه ها کاملا شناخته شده است.
در شرق گلابی با نام امروت یا ناک نیز شناخته میشود.
گلابی درختی از خانواده گیاهان گل سرخ موسوم به (Rosacesae) است که تقریبا 30 گونه شناخته شده دارد.
میوه گلابی پیشینه بسیار طولانی دارد و سبقه آن را بیش از 3000 سال دانسته اند. در کتب کهن همچون ادیسه نیز هومر از ان بعنوان هدیه خدایان یاد کرده است.
در برخی منابع علمی منشا پیدایش گلابی را دامنه های البرز دانسته اند و گونه وحشی ان معمولا در جنگلهای کوهپایه ای البرز همچون جنگلهای استان های گیلان، مازنداران و گلستان دیده میشود.
امروزه نیز بیشترین تولید گلابی مربوط به استانهای تهران، خراسان، اصفهان، قزوین، اردبیل و استانهای آذربایجان شرقی و غربی است.
اما آنچه مسلم است درخت گلابی یک گونه گیاهی بومی غرب اسیا خاصه شمال غرب ایران است که بعد ها به مناطق دیگر جهان برده شد.
برای مثال طبق یافته های تاریخی اولین کشت درخت گلابی در امریکا سال 1620 در کالیفرنیا منطقه مشهور کشت درختان میوه انجام شد.
از دیگر میوه های هم خانواده و سازگار با گلابی میتوان به میوه درختان به و سیب اشاره کرد.
هر سه این گونه ها دارای میوه هایی با چند تخم ریز در مرکز و گوشتی ترد و آبدار هستند.
اگرچه گلابی ها به لحاظ شکل ظاهری و مزه گونه های متفاوت و متنوعی دارد اما قالبا شیرین و دارای گوشتی دانه دار هستند.
پوست میوه درخت گلابی وابسته به نوع رقم و شرایط محیطی همچون دما متفاوت است و معمولا در رنگهای زرد، سبز و گاها سرخ دیده میشود.
بنا بر مطالعات انجام شده میوه درخت گلابی حاوی مقادیر قابل توجهی ویتامین C,E و عناصر کلسیم، روی، منیزیم و آهن است.
ریشه های درخت گلابی معمولا عمیق و برگهاي آن صاف و در پشت برگ دارای خزهای ریز می باشد.
شکوفه های درخت گلابی با رنگ غالب سفید، کمی مایل به صورتی و به شکل خوشه اي است.
قسمت های مختلف درخت گلابی شامل میوه، پوست ساقه، چوب تنه، دانه و برگ و … همچون درخت به دارای مصارف فراوان در طبی سنتی است.
درختان گلابی به لحاظ قدرت رشد بسیار خوب هستند و گاها ارتفاع یک درخت بالغ گلابی ممکن است تا 20 متر نیز برسد.
معمولا جوانه های بارده بروی شاخه های جوان دو ساله شکل میگیرد.
شکوفه های درخت گلابی در بهار و معمولا قبل از برگها و یا همزمان با انها رخ نمایان میکنند.
جوانه ها هر کدام میتوانند دارای 5 تا 7 شکوفه باشند که در درختان گلابی خودناسازگار هستند و برای باروری نیازمند ارقام سازگار میباشند که به طور همزمان گلدهی کنند.
عمر درختان گلابی را 35 تا 40 سال دانسته اند. درختانی که تکثیر آنها با پیوند شکمی یا اسکنه انجام میشود.
پایه نهال های پیوندی گلابی میتواند از بذر گلابی، زالزالک و یا به باشد.
مسلم است که دلیل اصلی پیوند گلابی بروی پایه ها بهره مندی از ویژگی های گیاه مادری است.
برای کاشت نهال گلابی در سطح یک باغ معمولا فواصل را 4 تا 6 متر در نظر میگیرند.
ریشه های فرعی پایه گلابی رشد کمی دارد و معمولا نهال های پیوندی دو ساله یا سه ساله برای احداث یک باغ گلابی مورد استفاده قرار میگیرد.
زمان هرس سالانه درخت گلابی که آن را شکل میدهد در اواخر زمستان انجام میشود و برای شکل دهی تکمیلی و رفع نواقص هرس در تابستان از هرس سبز بهره گرفته میشود.
درختان گلابی همانطور که گفته شد در مناطق کوهپایه و نیمه سردسیر میتوانند رشد خوبی داشته باشند. و نیاز سرمایی درختان گلابی معمولا 600 تا 1500 ساعت در دمای زیر 7 درجه سانتی گراد است.
از محاسن کشت درخت گلابی دیر گل بودن درخت نسبت به برخی دیگر از درختان میوه در باغهاست. برای مثال زمان شکوفه دهی درخت گلابی همچون درختان درشت هسته مثل زردآلو در ابتدای بهار نیست و کمتر خطر سرمازدگی بهاره آن را تهدید میکند.
اگرچه دمای زیر صفر اگر اتفاق بی افتد شکوفه های درخت گلابی را نیز بی نصیب نمیگذارد و خساراتی بر آن وارد میکند.
درخت گلابی از درختان مقاوم در برابر سرمای زمستان آن هم تا دمایی حدودا 25- درجه سانتی گراد است.
خاک مناسب برای کشت درخت گلابی همچون بسیاری از درختان میوه خاکی لومی شکل با تراکم نسبی و زهکی مناسب است.
اما این درخت تا حدودی میتواند خاکهای متراکم و رطوبتی را تحمل کند. اما ترجیح کشت برای درخت گلابی خاکهای نسبتا غنی، نامتراکم با PH کمتر از 7.5 و عاری از آهک و خصوصیات قلیایی است.
در ایران ارقام متنوعی حدودا 90 گونه گلابی کشت میشود که حدودا 20 نوع آن زودرس، 50 نوع میان رس و مابقی دیررس هستند و این موجب توزیع زمانی مناسب گلابی در بازار میشود.
از ارقام معروف قابل کشت در ایران میتوان به ارقام بومی و محلی شاه میوه کرج، شاه میوه خراسان، شاه میوه اصفهان، گلابی نطنز کاشان، محمدعلی مشهد، سه فصله کرج، سیبري، گلابی پیغمبري، گلابی
و ارقام جدید غیربومی میتوان آنژو، وینترنلیس، بارتلت، ژاندارك، باسه، کولمار، بوره ژیفار و دوینه دوکومیس اسپادونا، کوشیا، بیروتی، ویلیامز، دوشس، لوئیزبون، کوئینس و … را نام برد.
خواص دارویی میوه درخت گلابی که در طب سنتی برای ان بر شمرده اند فراوان است.
از جمله خواص گلابی میتوان به خاصیت ملین بودن، دفع مواد زائد، تقویت قوای بدن، کمک به هضم غذا، کاهش درد های رماتیسمی، نقرس وآرتروز اشاره کرد.
همچنین تصفیه خون و تنظیم فشار خون، کاهش خطر پوکی استخوان، تقویت حافظه و تمرکز از دیگر خواص گلابی عنوان شده است.
آتشک گلابی، زوال گلابی، بیماری سنگریزه ای گلابی، بیماری لکه سیاه گلابی،
