پیوندزنی | آشنایی کامل با پیوندزنی و زمان و چگونگی انجام آن در سایت مزرعه کارآفرینی

پیوندزنی به عنوان یکی از روش های تکثیر گیاهان محسوب می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا ضمن معرفی پیوند زنی به ارائه اطلاعات مرتبط با پیوند زدن گیاهان بپردازیم. با ما همراه باشید و اگر نظر یا سوالی دارید از انتهای صفحه برای ما ارسال کنید.

فهرست مطالب این مقاله: (برای مشاهده هر بخش، روی عنوان موردنظر کلیک کنید)

پیوند زنی چیست؟
جوانه زنی چیست؟
شباهت‌ها و تفاوت‌های پیوندزنی و جوانه زنی
چرا پیوند را انجام می‌دهیم؟
زمان پیوند زدن گیاهان
چگونگی انجام پیوند در گیاهان
انواع پیوند در گیاهان

پیوند زنی Grafting

پیوند زدن یکی از تکنیک‌های باغبانی است که طی آن بخشی از ساقه نیمه‌سخت یک گونه به عنوان پیوندک بروی پایه همان گونه و یا یک گونه دیگر سوار می‌شود.

گیاهانی که با یکدیگر پیوند داده می‌شوند، اگر به جهت ترمیم گیاه آسیب‌دیده، یکی نباشند لااقل هم خانواده و سازگار هستند.

یعنی پایه و پیوندک باید یا از یک گونه باشند و یا به لحاظ نوع بذر و فاکتورهای رشد شبیه باشند.

بعنوان مثال درختان درشت هسته معمولا با یکدیگر پیوند زده می‌شوند.

ممکن است فرایند پیون زنی را در کنار جوانه‌زنی ببینید و در مورد آن بخوانید که البته هر دو از روش‌های تکثیر مصنوعی گیاه هستند.

شایان ذکر است در واقع این دو روش تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که نباید اشتباه گرفته شوند.

در ادامه اشاره‌ای به تعریف جوانه‌زنی و تفاوت ان با روش پیوند می‌شود.

جوانه زنی Budding

منظور از جوانه‌زنی در واقع جداسازی یک جوانه از روی تنه (شاخه ها و عصاها) و قرار دادن آن بروی تنه یک گیاه دیگر است.

این امر که در واقع بکارگیری یکی از تکنیک های اصلی و نوین باغبانی است در طول فصل رشد فعال انجام می‌شود.

جوانه زنی معمولا برای کمک به عملکرد و یا باروری درختان میوه و گیاهان زینتی استفاده می‌شود.

شباهت‌ها و تفاوت‌های پیوندزنی و جوانه‌زنی

پیوندزدن از روش های اتصال گیاهی بسیار قدیمی است در حالیکه جوانه زنی نوعی تکینیک تخصصی و به روز محسوب می‌شود.

جوانه زنی و یا پیوند زدن دو نوع تکثیر غیر جنسی هستند زیرا در آنها تغییرات بواسطه تغییرات ژنتیکی صورت نمی‌گیرد بلکه بافت ها به هم متصل میشوند.

در هردو روش پیوندزدن و جوانی‌زنی؛ پس از برقراری پیوند میانه دو قطعه، آنچه به بار مینشیند، مطابق با ویژگی های پیوندک است.

دلیل استفاده از روش هایی مثل پیوندزدن در واقع بهره‌مندی از خواص مثبت گونه‌هایی که ریشه‌زایی قوی دارند.

این کار در نهایت با هدف تولید گیاهانی با عملکرد بهتر انجام می‌شود.

گاها گونه‌هایی که عملکرد بالایی دارند به لحاظ مقاومت ریشه ای نسبت به تنشهای خشکی، تنش های سرمایی ریشه و یا آفات و بیماری های موجود درخاک مقاوم نیستند.

در این شرایط باغبانان ترجیح میدهند برای کم‌شدن تهدیدات ریشه‌ای از گونه‌های مقاوم بعنوان پایه استفاده کنند.

اما در دیگر سوی گونه های مقاوم نیز ممکن است باردهی و عملکرد مطلوبی نداشته باشند، بعنوان مثال ممکن است میوه آنها تلخ باشد و یا اصلا به لحاظ کیفی و کمی بازار پسند نباشد.

در این صورت می‌توان با پیوند یک پایه مقاوم و یک پیوندک پربازده، تمامی مزایا و محاسن دو گونه را در یک درخت پیوندی در اختیار داشت.

بطور کلی جوانه زنی و پیوند زنی معمولا توسط نهالکاران و متخصصان نهالکاری و یا باغداران با تجربه و تخصص کافی انجام می‌شود.

برای انجام جوانه زنی و پیوند زنی دانش گیاهشناسی گونه های مورد پیوند، زمان و شیوه انجام کار بسیار حساس و با اهمیت است.

جدول شباهتها و تفاوتهای پیوندزنی و جوانه‌زنی

به طور کلی و خلاصه، شباهتها و تفاوتهای پیوندزنی و جوانه‌زنی را میتوان به شرح زیر بیان کرد:

چرا پیوند را انجام می‌دهیم؟

افزایش باروری

در گونه هایی که خودگره افشان نیستند یا باید در بین درختان از گونه های گرده افشان مجزا کاشته شود و یا اینکه درخت مورد نظر ما شامل دو گونه نر و ماده شود.

برای اینکار کافی است که به هنگام شکوفه دهی این دو نوع رقم در مجاورت یکدیگر باشند.

حال اگر دو رقم با هم پیوند داده شده باشد میتوانیم از دو جنس گرده را در یک درخت داشته باشیم و باروری را افزایش دهیم.

اصلاح درختان مثمر

اصلاح درختان مثمر یکی از راههای دستیابی به باروری و عملکرد بالاتر است. برای اصلاح میتوان از روش های متنوع پیوند زدن استفاده کرد.

موضوع مطالعه و پژوهش بسیاری از پژوهشگران در نقاط مختلف دنیا، شناسایی مداوم گونه های پربار و مستعد برای دستیابی به بهره وری بیشتر و کشاورزی ارزش آفرین است.

لذا گونه‌های مطلوب به لحاظ باروری و مقاومت در برابر خشکسالی، آفات و بیماری ها میتوانند توسعه پیدا کنند، که یکی از ساده ترین روش ها پیوند گونه های مستعد اقتصادی است.

بطوریکه برای توسعه ارقام مختلف و جوان سازی و بالا بردن بهره وری باغ ها میتوانیم از این تکنیک ها استفاده کنیم.

معمولا درختانی که بعنوان پایه انتخاب میشوند در تاج گسترش زیادی ندارد و گاها معروف به درختان کوتاه قد هستند.

در حالیکه این ارقام میتوانند در برابر شرایط سخت مقاومت خوبی داشته باشند. معمولا برای احداث و توسعه باغات ارقام پایه که شناخته شده هستند، معرفی و توصیه میشوند.

گاه برای رسیدن به بهره وری بیشتر پیوند دوبار انجام میشود. پیوند دوباره میتواند گلدهی و باردهی را افزایش دهد.

تکثیر برخی از گونه‌های گیاهی با پیوندزنی

برخی گونه ها خصوصا گونه های سوزنی برگ را نمیتوان قلمه گیری کرد و ریشه زایی دشواری دارند.

لذا برای تکثیر این گونه‌ها، پیوند زنی انجام میشود.

گونه های گیاهی به لحاظ شکل ظاهری با یکدیگر متفاوت هستند. لذا برای بهره مندی از زیبایی های گونه های مختلف گاها پیوند زنی انجام میشود.

ترمیم گیاهان آسیب دیده

ترمیم و تنه گیاهان آسیب دیده امری حیاتی برای حفظ گونه های گیاهی است.

بعنوان مثال ممکن است در یک باغ هنگامی که شما در حال کندن خاک متراکم پای درختان هستید و یا زمانیکه از دیگر تجهیزات باغبانی استفاده میکنید تنه درخت شما آسیب ببیند.

خطر دیگری که تنه درختان را تهدید میکند هجوم افات و یا جوندگانی همچون خرگوش است.

تاج درختان نیز ممکن است بر اثر طوفانهای زمستانی آسیب ببیند که برای ترمیم آسیب های وارد شده به درخت میتوان از روش پیوند زدن استفاده کرد.

معمولا به پیوند ترمیمی ساقه و تنه پیوند پل میگویند.

افزایش سرعت رشد درختان

برخی از نهال ها خصوصا درختانی که میوه آنها از نوع آجیل است، مثل بادام و گردو سرعت رشد خوبی ندارند.

یعنی اگر بخواهیم نهال پایه آنها را پرورش دهیم حدودا 8 تا 12 سال طول میکشد تا به باروری برسند.

اما اگر این گیاهان به پایه های مقاوم پیوند زده شوند سرعت رشد و شروع باروری بسیار بیشتر میشود.

یکی دیگر از روش های گلدهی سریع پیوند زدن این گونه ها بعنوان گونه هدف برای باروری بروی یک پایه درخت بالغ است.

تشخیص آلودگی

گاه گیاهان دچار آلودگی های ویروسی هستند که تشخیص آنها کار آسانی نیست،

اما اگر درختان ویروسی بروی پایه دیگری پیوند زده شوند به سرعت آلودگی آنها آشکار میشود.

زمان پیوند زدن گیاهان

پیوندزنی معمولا در زمانی که درختان هنوز از خواب زمستانی بیدار نشده اند انجام میشود.

به عبارت دیگر فرایند پیوند زنی باید قبل از گرم شدن هوا و شروع تحرکات درونی پایه و پیوندک انجام شود.

مثلا نهال یکساله پایه که میتواند در گلدان باشد در زمستان پیوند زده میشود و به خزانه نهال که دمای زمستان دارد انتقال می‌یابد.

البته نهال پیوند زده شده مورد حفاظت و مراقبت قرار میگیرد تا فرایند پیوند به خوبی انجام شود.

این نهال قرار است در بهار رشد فعال خود را شروع کند و در سال بعد بعنوان یک نهال پیوندی دو ساله در زمین زراعی و باغ کاشته شود.

معمولا نهال های گلدانی پیوندی موجود در نهالخانه ها دو ساله هستند و این دوره را تجربه کرده اند.

پیوند هایی که بروی نهال و یا درختان کاشته شده در زمین مزرعه قرار دارد در محل باغ و مزرعه انجام میشود.

پیوندهایی که بروی تنه درختان با تنه نسبتا قطور انجام میشود، معمولا در زمستان و قبل از شروع بهار در هر اقلیم انجام می‌شود.

ممکن است بر روی نهال‌های ریشه لخت بعنوان پایه پیوند استفاده و بروی آنها پیوندک سوار شود.

اینکار زمانی که از زمین خارج میشوند و قبل از کاشت در زمین اصلی صورت میپذیرد.

چگونگی انجام پیوندزنی گیاهان

تهیه پیوندک

برای تهیه پیوندک به سراغ شاخه های یکساله سالم می رویم.

قلمه ها را با یک قیچی و یا چاقوی تیز از درخت مادر جدا و بلافاصله در یک بستر (کیسه پلاستیکی) مرطوب قرار میدهیم.

توجه داشته باشید که ضدعفونی مداوم لوازم برش میتواند ریسک ابتلای درختان و پیوندک ها به بیماری را کاهش دهد.

برای ضدعفونی میتوانید از الکل و یا محلول آب با دیگر مواد ضدعفونی کننده استفاده کنید.

سعی کنید به همان مقدار که نیاز دارید و نه بیشتر قلمه از درخت بگیرید.

یعنی اگر قصد استفاده از 50 عدد قلمه بعنوان پیوندک دارید به همان نسبت تعداد قلمه را برش بدهید.

قلمه ها را دستچین کنید.

آنهایی را که در ظاهر دچار هجوم حشرات، آفات و بیماری ها شده اند کنار بگذارید.

اطمینان از سلامت پیوندک ها شرط لازم برای پیوند زنی مناسب است.

نکات مهم در تهیه پیوندک

اگر قصد دارید تعداد زیادی پیوندک برداشت کنید، برای از بین نرفتن پیونک‌ها موارد زیر را رعایت کنید.

سعی کنید پیوندک ها طول یکسانی داشته باشند.

انتهای پیوندک ها را در کنار هم قرار داده و آنها را بسته بندی کنید. مثلا بسته های پنجاه تایی

حتما بروی بسته های پیوندک برچسب بزنید (نام رقم، تاریخ برش، محل باغ برش زنی).

اینکار به شناسایی ارقام، تاریخ تولید و شناسایی محل بیماری احتمالی آنها کمک می‌کند.

پایه پیوندکها را در یک بستر مرطوب قرار دهید.
(مثلا گلدان با خاک مرطوب و یا گِل مرطوب که در پلاستیک پیچیده شده است،)

بدنه پیوندک میتواند در کاغذ و یا کیسه پلاستیکی پیچیده شود.

اگر نمیخواهید بلافاصله از پیوندک ها استفاده کنید، آنها را در یک محیط ایزوله با دمای 0 تا 2 درجه سانتیگراد ذخیره کنید.

هرگز پیوندک ها را در محلی که انبار یا سردخانه میوه است و یا قبلا در آنجا میوه قرار داشته نگذارید.

( اینکار میتواند موجب سقط جوانه های گیاهی در پیوندک ها شود.)

مراقب باشید که پیوندک ها در زمان نگهداری دچار یخ زدگی نشوند.

در فرایند پیوندزنی باید کامبیوم های عروقی میان پایه و پیوندک با یکدیگر پیوند بخورند.

منظورم از کامبیوم عروقی شریان تحرکات شیره نباتی در گیاهان است.

در درختانی که تنه چوبی دارند، کامبیوم یک نوار بسیار نازک از سلولهای تقسیم شونده فعال در زیر پوست است.

کامبیوم عروقی وظیفه تحریک رشد گیاه و همچنین رسانایی مواد مغذی به قسمت های بالایی درخت را دارد.

انتخاب پایه

پایه مناسب معمولا از درختانی انتخاب میشود که علاوه بر سلامت ظاهری دارای حجم ریشه مناسبی باشند. زیرا قرار است این پایه وظیفه تغذیه تمام بخش ها را بر عهده بگیرد.

معمولا پایه های پیوندی از ارقامی انتخاب میشود که ریشه زایی خوبی دارند و در برابر ناملایمات خاک و اقلیم حساست کمتری دارند.

قطر پایه باید مناسب باشد و بتواند یک یا چند پیوندک در نظر گرفته شده را بروی آن سوار کرد.

نمای سطح مقطع برش خورده یک درخت,پیوندزنی

انواع پیوند در گیاهان

پیوند شکاف Cleft Graft
پیوند زیر پوستی (Bark Graft )
پیوندک پوستی جانبی (Side-Veneer Graft)
پیوند اتصال تنه (Splice Graft)
پیوند برش زبانه دار تنه (Whip and Tongue Graft)
پیوند برش زینی (Saddle Graft)
پیوند برآمده یا پل بروی تنه (Bridge Graft)
پیوند حمایتی ریشه دار (Inarch Graft )

جزئیات کامل این روش های پیوندزنی در مقاله بعدی مزرعه کارآفرینی منتشر خواهد شد.

امیدواریم مقاله پیوندزنی نیز مورد توجه شما عزیزان قرار گرفته باشد. اگر سوال و یا نظری دارید از قسمت پایین صفحه ارسال کنید./ متشکریم.