فواید مالچ در کشاورزی

در بیان ساده خاکپوش یا مالچ در کشاورزی ، به پوشش حفاظتی سبک بروی سطح خاک گفته می‌شود. مالچ‌ها می‌توانند در گونه‌های مختلفی اعم از آلی و غیرآلی باشند که از ذرات زیر تشکیل می‌شوند. در بکارگیری مالچ غیرآلی، گاه از پوشش‌های مصنوعی استفاده می‌شود که با نام مالچ فیزیکی شناخته می‌شوند.

مالچ در کشاورزی

استفاده از انواع مختلف مالچ در کشاورزی بستگی به نوع کاشت، گونه گیاهی و هدف باغبان دارد. اما در حالت کلی مالچ به منظور پوشاندن سطح خاک اطراف پایه گیاه با یک عمق مناسب به منظور حفظ رطوبت سطحی خاک، خنک نگه داشتن خاک محیط ریشه و غنای خاک در بلند مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اغلب مواد مورد استفاده در مالچ پاشی کشاورزی ، طبیعی و حاوی مواد معدنی و آلی می‌باشند. لذا در بلند مدت می‌توانند موجب غنای خاک، به تعادل رساندن اسیدیته (PH) و حاصلخیزی مزرعه شوند.

گاهی از مالچ نه تنها برای سطح خاک بلکه در لایه های خاک مزرعه، به ویژه هنگامیکه هنوز کاشت انجام نگرفته استفاده می‌شود.

مقابله با علف های هرز

یکی از مفیدترین مزایای استفاده از لایه پوششی، جلوگیری از پرورش و رشد علف‌های هرز آزار دهنده است.

در واقع مالچ با جلوگیری از جوانه زدن و رشد علف‌های هرز اجازه می‌دهد؛ علاوه بر داشتن یک مزرعه چشم نوازتر و نبود یک رقیب در مصرف آب و مواد غذایی برای گونه گیاهی هدف، رشد بهتری داشته باشیم و میزان تهدیدات آفات نیز کاهش یابد.

جلوگیری از فرسایش خاک

علاوه بر این در مناطق شیب‌دار و بارانی، مالچ از فرسایش خاک جلوگیری می‌کند. از طرفی با استفاده از مواد ارگانیک و مغذی در مالچ می‌توان به صورت تدریجی کیفیت خاک را بالا برد.

کاهش شدت تبخیر

مالچ رطوبت پس از بارش و یا آبیاری را حفظ می‌کند و برای مناطقی که آفتاب و گرمای شدید دارند، جهت جلوگیری از شدت تبخیر آب‌های سطحی بسیار مفید است.

تقویت گیاه در برابر آفات

مالچ باعث می‌شود دمای خاک کمتر نوسان کند یعنی در ساعات گرم روز کمتر بالا برود و در شب کمتر سرد شود، که این امر باعث می‌شود گیاه کمتر تحت فشار قرار گیرد و در برابر آفات و بیماری‌ها از خود ضعف نشان ندهد.

جلوگیری از تراکم خاک

نکته مفید دیگر در مورد استفاده از پوشش بروی خاک، جلوگیری از تراکم و فشرده‌شدن خاک است که آزادی عمل برای رشد ریشه ها را افزایش می‌دهد.

نتایج یک مطالعه در سال 2014 که توسط انجمن باغبانی لهستان منتشر شده است، نشان داد که پوشش مالچ (از نوع کاه) بر روی یک زمین زراعی کشت گوجه فرنگی تاثیر بسزایی در کاهش نوسان دمایی روزانه خاک داشته و عملکرد مزرعه را افزایش داده است.

تقسیم بندی مالچ ها

مالچ ها در کشاورزی به دو دسته عمده آلی و غیرآلی تقسیم می‌شوند. مالچ های آلی از مواد طبیعی تشکیل می‌شوند که به تدریج تجزیه شده و بهبود می‌یابند.

مالچ‌های غیر آلی زیست تخریب پذیر نیستند و معمولا برای تهیه آنها از انواع خرده سفال، سنگ بادامی و شن ریز استفاده می‌شود که می‌توانند به مزرعه ما جلوه زیبایی دهند.

کدام نوع بهتر است؟

مهمترین سوالی که از سوی مخاطبن مزرعه کارآفرینی در مورد بکارگیری مالچ پرسیده می‌شود؛ این است که کدام نوع مالچ بهتر است و باید از کدام نوع آن استفاده کنیم؟

در پاسخ باید گفت: که این انتخاب کاملا وابسته به اقلیم مزرعه، هدف شما از بکارگیری پوشش و همچنین مشخصات خاک و گونه گیاهی مورد کاشت شما است.

البته در حالت کلی برای قرار دادن پوشش روی خاک مزرعه خود به شما پیشنهاد می‌کنیم از مالچ آلی استفاده کنید.

احتیاط در استفاده از مواد غیرآلی

زیرا بنا بر نظر کارشناسان حفاظت از محیط زیست، استفاده از مواد غیرآلی بیشتر که برای محوطه سازی و زیبایی مکان‌ها و معابر استفاده می‌شود و گاها از جنس پلاستیک و سیمان هستند؛ نه تنها سودی برای خاک ندارد بلکه ممکن است آسیب‌رسان نیز باشد و استفاذه از آنها توصیه نمی‌شود.

بهترین گزینه

همچنین با اطمینان خاطر بیشتر میتوانیم بگوییم که بهترین گزینه برای مالچ پاشی مسلما کمپوست است؛ زیرا علاوه بر تمام مزیت‌های عمومی مالچ پاشی، بیشترین مواد مغذی را نیز به خاک می‌رساند.

تنها نکته هشدار دهنده در خصوص بکارگیری کمپوست بعنوان مالچ این است که مطمئن شوید کمپوست به خوبی پوسیده است و حاوی بذر علف‌های هرز نیست.

انتخاب نوع مالچ به المان‌های مختلفی از جمله نوع اقلیم (گرمسیری و سردسیری، نوع بافت خاک و میزان اسیدیته، حجم آب در وعده های آبیاری و میزان دسترسی به نوع مالچ) بستگی دارد.

انواع مالچ

در اینجا علاوه بر کمپوست انواع دیگر مالچ را به شما معرفی می‌کنیم که البته در بکارگیری هر کدام باید نکاتی را رعایت کنید.

کودهای دامی و مرغی

استفاده از کودهای دامی و مرغی بعنوان مالچ می‌تواند بسیار مفید باشد زیرا می‌توانند علاوه بر غنی سازی خاک مزرعه در بلند مدت، نیازهای مرسوم گونه گیاهی هدف شما را نیز بر طرف کنند.

نکته: برای جلوگیری از پخش بذر علف‌های هرز و آفات احتمالی موجود در کودها حتما از کودهای اصلاح شده و مطمئن استفاده کنید.

خرده چوب پوست درخت

استفاده از خرده چوب پوست درخت بعنوان مالچ می‌تواند بر حفظ رطوبت حاصل از بارش باران و آبیاری کمک کند. اغلب برای جلوگیری از دفع نیتروژن خاک از این نوع مالچ استفاده می‌شود.

نکته: در نظر داشته باشید که برای مالچ پاشی با خرده چوب پوست درختان، باید از درختان سالم استفاده کنید و مطمئن شوید که مالچ مد نظر شما از درختان بیمار و آفت زده نباشد.

بقایای چمن

استفاده از بقایای چمن بعنوان مالچ نیز می‌تواند بسیار موثر باشد؛ زیرا علاوه بر حفظ رطوبت سطحی خاک و پایدار نمودن دمای خاک بستر ریشه گونه گیاهی هدف، دارای مواد مغذی نیز می‌باشند.

نکته: اگر از بقایای چمن بعنوان مالچ استفاده می‌کنید مطمئن شوید که قبلا برای جلوگیری از رشد آنها از علف کش‌ها و سموم استفاده نشده باشد.

برگ‌های خشک شده

برگ‌های خشک شده می‌توانند بعنوان یک ماده جهت مالچ پاشی استفاده شوند. تا علاوه بر زیباسازی محیط مزرعه موجب حفظ رطوبت خاک شوند.

نکته: از بکارگیری برگ درختان بیمار و یا درختانی که برای دفع آفات آنها از محلول پاشی سموم قوی استفاده شده است، بعنوان پوشش دوری کنید.

سوزن های کاج

اگر اطلاعات کافی در مورد مقدار اسیدیته (PH) خاک مزرعه خود و نیاز اسیدیته گونه گیاهی هدف در مزرعه خود دارید، سوزن های کاج می‌توانند گزینه مناسبی بعنوان مالچ بروی خاک باشند.

نکته: بدلیل خاصیت اسیدی سوزن‌های کاج معمولا از این نوع مالچ برای پوشش مزارع کشت گونه‌هایی با نیاز خاک اسیدی مثل زغال اخته، زرشک و … استفاده می‌شود.

خاک اره

خاک اره یا براده چوب نیز می‌تواند بعنوان یک مالچ مناسب برای مزرعه در نظر گرفته شود که برای حفظ رطوبت خاک بسیار مناسب است و از آنجا که خاک اره‌ها معمولا رنگ‌های متنوعی دارند در جهت زیباسازی محوطه نیز ثمربخش است.

نکته: از از خاک اره بعنوان مالج استفاده میکنید مراقب شسته شدن خاک اره و حمل بوسیله آب باشید.

کاه و یونجه

کاه و یونجه نیز گاها بعنوان مالچ مورد استفاده قرار می‌گیرند. زیرا سبک و عایق مناسب برای حفظ دما و رطوبت خاک بستر گونه گیاهی هدف هستند.

نکته: اگر تنه یا ساقه گونه گیاهی شما به رطوبت حساس است و یا احتمال ابتلا به بیماری قارچی وجود دارد، از این نوع مالچ با احتیاط بیشتری استفاده کنید. معمولا برای زمین‌های پرورش گونه‌هایی همچون توت فرنگی و خربزه از کاه و یونجه بعنوان مالچ استفاده می‌شود.

فرآیند کار

اقدامات قبل از مالچ پاشی

قبل از مالچ پاشی در مورد اقلیم مزرعه خود اطلاعات کسب کنید. مهم است بدانید که تغییرات دما در طول شبانه روز و در طول سال چگونه است. حتما باتوجه به شرایط اقلیمی نوع مالچ را انتخاب کنید.
قبل از مالچ پاشی آزمایش خاک بدهید و بنا به میزان اسیدیته (PH) خاک، نوع مالچ را انتخاب کنید.
قبل از مالچ پاشی علف های هرز را کلا ریشه کن کنید.
قبل از مالچ پاشی اگر خاک مزرعه شما به مرور زمان کوبیده شده یا ناهموار است، آن را اصلاح کنید تا منافذ کافی جهت اکسیژن رسانی به ریشه گیاه هدف، وجود داشته باشد.
قبل از مالچ پاشی در صورت نیاز به افزودن مواد مغذی، ابتدا خاک مزرعه خود را با مواد ارگانیک یا غیرارگانیک اصلاح کنید.
قبل از مالچ پاشی لازم است خاک مرطوب شود. البته نه غرقاب و گل.

زمان بندی

بهترین زمان برای فرایند مالچ پاشی با هدف حفظ رطوبت و جلوگیری از انتقال گرمای شدید به خاک، اواسط بهار تا اوایل تابستان است. همچنین برای محافظت درختان در برابر سرما نیز مالچ پاشی در پاییز انجام می‌شود.

شیوه کار

اگر از مواد زیست تخریب پذیر بعنوان مالچ آلی استفاده می‌کنید. لایه‌ای با ضخامت 5 تا 7.5 سانتیمتر در نظر بگیرید.

و اگر از برش‌ لایه‌های چمن استفاده می‌کنید آن را نازک کنید تا دچار پوسیدگی و لجن نشود که می‌تواند موجب انتشار بوی بد و یا بیماری قارچی شود.

بجز در مواردی که برای محافظت از سرما مالچ را پای گونه هدف می‌ریزید در موارد دیگر محیط دور تنه درخت را خالی از مالچ قرار دهید.

زیرا قرار دادن مالچ دور تنه شرایط را برای تجمع رطوبت و پوسیدگی تنه و ساقه‌ها و همچنین بیماری‌های قارچی و عفونی فراهم می‌کند.

پس هرگز مالچ را دور تنه درخت مثل آتشفشان بالا نیاورید و سعی کنید تا فاصله 5 الی 7.5 سانتیمتری دور تنه مالچ نپاشید.

فواید مالچ پاشی در کشاورزی

کاهش مصرف آب و بهره وری بیشتر در آبیاری
جلوگیری از گرمازدگی و سرمازدگی
جلوگیری از رویش و رشد علف های هرز
رساندن مواد مغذی به گیاه هدف

اگر دیدگاهی دارید برای ما بنویسید

انواع کودهای کشاورزی موجود در فروشگاه کشاورزی مزرعه کارآفرینی را نیز مشاهده کنید.